واژه‌سازی از حالت عالمانه به مردمی تغییر کرده است/کتابی که در زنجیر نظریه‌ها محصور نمانده است

در میزگرد نقد و بررسی کتاب «صرف قیاسی زبان فارسی معاصر» مطرح شد؛


سه‌شنبه 6 آبان ۱۴۰۴  -  خبرگزاری ایبنا

علی‌اشرف صادقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان فارسی، در این نشست گفت: پس از انقلاب مشروطه، با تحولات اجتماعی، زبان عامه اهمیت بیشتری یافت. نثر پیچیده و عربی‌گرای منشیان و دبیران دوره قاجار کنار گذاشته شد و نثر ساده‌تری که به زبان مردم نزدیک بود، رواج یافت.
سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرضیه نگهبان مروی: نشست نقد و بررسی کتاب «صرف قیاسی زبان فارسی معاصر» با عنوان فرعی «گرایش‌های عامیانه کلمات مرکب» تالیف مهدی سمائی با حضور علی‌اشرف صادقی، شهین نعمت‌زاده، نگار داوری اردکانی و مولف کتاب در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) برگزار شد.

در ابتدای این نشست مهدی سمائی، زبان‌شناس و نویسنده این کتاب، در مورد آن گفت: این اثر، کتابی تک‌جلدی، متراکم و فشرده و انباشته از جزئیات است. تحقیقات اولیه این اثر از سال ۱۳۷۸ آغاز شد، زمانی که در گروه واژه‌گزینی مشغول فعالیت بودم. در آن زمان، با بررسی اصطلاحات و واژگان، به این پرسش برخوردم که این واژگان به کدام سو می‌روند و چه سامانی دارند. این پرسش، آغازی بود برای تأمل در حافظه زبانی ما ایرانیان و میزان تأثیر آن بر واژه‌سازی. در ابتدا، این ایده بسیار انتزاعی و خام بود و به نظر نمی‌رسید بتوان آن را به‌سادگی با دیگران در میان گذاشت. اما به‌تدریج، با روحیه پژوهشی و با هدف ساماندهی این موضوع، گمان و فرضیه‌ای در ذهنم پرورده شد.

سمائی افزود: فرضیه‌ای که بر این مبنا بود که واژگان در زبان فارسی، مسیری مشخص را طی می‌کنند و نظمی در آن‌ها وجود دارد. تا زمانی که این فرضیه در ذهن پژوهنده باقی می‌ماند، مسئله‌ای نیست؛ اما هنگامی که عمومی شده، در جایی مکتوب یا با دیگران مطرح می‌شود، وجهی اجتماعی پیدا می‌کند و باری بر دوش محقق می‌شود و لازم است که آن را راستی‌آزمایی و اعتبارسنجی کند. ازاین‌رو، روش کار من این‌گونه بود که داده‌ها را گردآوری کرده و آن‌ها را با منابع تاریخی مقایسه کنم. برای این منظور، ۱۴ منبع انتخاب شد که بخشی از آن‌ها متعلق به قرن چهارم تا هشتم هجری (مانند تاریخ بیهقی، گلستان سعدی، و رودکی و حافظ) و بخش دیگر از قرن سیزدهم تا آثار تا زمان انتشار فرهنگ سخن تک جلدی حسن انوری. هدف این بود که دریابم واژگان به چه سویی حرکت می‌کنند و چه تحولی در آن‌ها رخ می‌دهد. البته به کلمات پیچیده این منابع اکتفا نشده و پایه و اساس کار کلمات عامیانه و الفاظی بوده که در فرهنگها ضبط و ثبت نشده است. مقصود از عامیانه در این کتاب الفاظ و کلماتی است که عامه آنها را ساخته‌اند نه نهادهای رسمی و عالمان. یعنی الفاظ و کلماتی که با روشهای عالمانه ساخته نشده‌اند.

ادامه مطلب : www.ibna.ir