نگاهی به كتاب «ليبراليسم در روزگار ظلمت»
محمدحسن ابوالحسنی
دو‌شنبه 12 آبان ۱۴۰۴ - روزنامه اعتماد
كتاب «ليبراليسم در روزگار ظلمت (سيره ليبرال در قرن بيستم) » (liberalism in dark times) به تازگی توسط نشر مركز منتشر شده است. جاشوآ چرنيس مولف كتاب، استاديار مطالعات حكمرانی در دانشگاه جورج‌تاون است و مترجم آن احسان سنايی اردكانی است كه قبلا ترجمه‌ای از كتاب معروف مجمع‌الجزاير گولاگ (اثر الكساندر سولژنيتسين) ارائه داده است. در بدو كار عنوان كتاب ما را به ياد كتابی ديگر می‌اندازد: انسان‌ها در عصر ظلمت (men in dark times) اثر هانا آرنت. در آن كتاب، آرنت پرتره فكری چندين انديشمند، شاعر و نويسنده را ترسيم كرده بود، پرتره كسانی را كه از آگاهی، تعهد و تفكر پيچيده برخوردار بودند آن هم در زمانه‌ای كه پر از مصيبت و فاجعه است. آرنت با قلمی شيوا از رزا لوكزامبرگ، آنجلو جوزپه رونكالی، كارل ياسپرس، هرمان بروخ، برتولد برشت، والتر بنيامين و چند تن ديگر گفته بود. همين الگو در كتاب آقای چرنيس هم تكرار شده است؛ وی از آثار و افكار پنج شخصيت ليبرال در قرن بيستم می‌گويد: ماكس وبر، آلبر كامو، ريمون آرون، راينهولد نيبور و آيزايا برلين. همچنين آثار و افكار نويسندگان ديگری هم مورد بحث قرار می‌گيرند مثل گئورگ لوكاچ.
قرن روشنفكران؟
قرن بيستم را به نام‌های مختلفی ناميده‌اند. ويژگی‌های منتسب شده به اين قرن فراوان است؛ برخی آن را قرن ايدئولوژی نام دادند، برخی قرن شوروی، برخی قرن روشنفكران، برخی قرن دموكراسی و برخی ديگر قرن امريكا، البته نام‌ها و صفات ديگری هم هست اما نمی‌توان انكار كرد كه مباحثات سياسی، ايدئولوژيک و فلسفی در اين قرن به فجايع كم‌سابقه‌ای ختم شدند. در اين قرن دنيا دو جنگ جهانی به خود ديد و نابودی دسته‌جمعی يهوديان توسط نازی‌ها را. همچنين در اين قرن بود كه اردوگاه‌های كار در كشوری برپا شد كه قرار بود متعلق به مردم و كارگران باشد. جنگ سرد، استعمارزدايی خشن و پردردسر در بعضی مناطق، ظهور ديكتاتورهای كوچک و بزرگ، همگی از اتفاقاتی بودند كه در قرن بيستم رخ داد. شگفت آنكه برخی كسان از خشونت و ظلم به بهانه رسيدن به آرمانشهری بزرگ و زيبا دفاع كردند.
آنچه در قرن بيستم جالب و آموزنده است، واكنش انديشمندان، نويسندگان و اهل ادب به وقايع زمانه است؛ آيا آنان از قتل‌های دسته‌جمعی برای رسيدن به هدفی والا دفاع می‌كنند؟ زندگی انسان‌ها نزد ايشان مهم‌تر است يا ايده‌های آرمانی و انتزاعی؟ آيا آنان سرسختی در راه دستيابی به اهداف والا را تاييد می‌كنند؟ ليبراليسم در روزگار ظلمت حول چنين پرسش‌هايی می‌چرخد. اين كتاب يک چارچوب تحليلی ساده اما ثمربخش برای تعريف ليبراليسم قرن بيستمی ارائه می‌دهد. نويسنده در ابتدای كتاب اين پرسش را مطرح می‌كند: «چطور شد كه آرمانيست‌های انسان‌دوست به قصابان انسان بدل شدند؟ چطور در عين اين قصابی‌ها به خود می‌قبولاندند كه درستكارند؟ اين پرسش، پرسشی است درباره روبسپير، مجاهد راه حقوق بشر و مخالف حكم اعدام كه بر صدر حكومت وحشت تكيه كرد؛ و پرسشی درباره گئورگ لوكاچ، آرمانيست حساسی كه به كميسر، مديحه‌سرای لنين، و سپس همدست استالين بدل شد.»
ادامه مطلب : www.etemadnewspaper.ir